Lễ cấp sắc của người Dao Tiền, Cao Bằng

Người được cấp sắc ngồi trên chiếc ghế nhỏ đặt trước bàn thờ tổ tiên và hai đàn cúng. Ảnh: Internet

Lễ cấp sắc là tập tục truyền thống, là một nghi lễ quan trọng của một đời người nam giới trong cộng đồng người Dao Tiền ở Cao Bằng, điều này đã trở thành một nguyên tắc tất yếu không thể không trải qua.

Đối với người Dao Tiền, ngoài dấu hiệu về tâm, sinh lý, họ có một dấu hiệu rất đặc biệt để đánh dấu sự trưởng thành của các chàng trai - đó là lễ cấp sắc. Người Dao quan niệm, chỉ có những người con trai đã qua lễ cấp sắc mới được coi là người lớn. Người đàn ông nào chưa qua lễ cấp sắc bị coi là trẻ con mặc dù người đó đã lớn tuổi. Người đàn bà nào lấy chồng chưa qua lễ cấp sắc không khác nào lấy trẻ con. Người con trai qua lễ cấp sắc mới có tâm, có đức, biết phân biệt phải trái, mới có đủ tư cách tiên ở thế giới bên kia.

Cấp sắc của người Dao Tiền có nhiều cấp bậc: bậc đầu tiên là 3 đèn, bậc thứ hai được cấp 7 đèn, tham gia buổi lễ có rất nhiều thầy cúng, thầy cả và thầy hai giữ vai trò chính, thầy cả gọi là “Chềnh mềnh say”, thầy hai gọi là “Chì chiều say”, người được cấp sắc gọi là “con hương”.

Các nghi thức làm lễ cấp sắc được tổ chức như sau:

Việc đầu tiên của buổi lễ là sửa soạn đồ dâng lên bàn thờ tổ tiên bữa cơm chay gồm có bát cơm, bát rau xanh, rượu. Trên bàn thờ được treo hai bộ tranh lớn gọi là Tam thanh lớn và Tam thanh nhỏ vẽ hình ảnh các vị thần thánh. Tiếp đó là các thầy ngồi trước bàn thờ đại đường cúng mời tổ tiên, Bàn Vương, thần thánh, thổ công, táo quân về dự lễ để chứng giám, phù hộ và công nhận người trong họ tộc trưởng thành được phép nhận tên âm.

Sau lễ thỉnh cầu, gia đình mời anh em, họ hàng và những người biết múa để múa những bài về tổ tiên gọi là “laap miến”. Trong khi múa, tiếng chiêng tiếng trống vang lên tạo nên không khí tưng bừng như ngày hội xuân. Đây là phần hấp dẫn được mọi người ưa thích, bất kể ai cũng có thể tham gia, thể hiện được vai trò văn hóa văn nghệ trong lễ cấp sắc và lễ cấp sắc bắt đầu.

Tiếng chiêng tiếng trống vang lên tạo nên không khí tưng bừng cho buổi lễ. Ảnh: minh họa

Con hương được thầy đọc những điều có ý nghĩa giáo dục hướng người đó làm điều hay lẽ phải. Ảnh: Internet

Kết thúc buổi lễ, hai con lợn tế thần được gia chủ chia lộc cho tất cả các thành viên đến dự. Người được cấp sắc được coi là người trưởng thành, có vị thế trong xã hội, đủ tư cách tham gia vào thực hiện các công việc như làm quan làng, đốt lửa vào nhà mới, khấn tổ tiên, được thánh thần công nhận, được cấp âm binh.

Lễ cấp sắc còn được tổ chức để cầu an, cầu tài, cầu lộc cho gia đình, vừa nhận tên thánh để khi còn sống mới được làm thầy cúng… chứ bà con không còn nặng phân biệt đối xử giữa người được cấp sắc với người chưa được cấp sắc như trước kia. Bên cạnh đó, người Dao Tiền còn có lòng tin sâu sắc rằng khi được cấp sắc làm ăn mới may mắn phát đạt, sinh hoạt mọi mặt thuận lợi, dòng họ mới thịnh vượng.

Lễ cấp sắc là nét văn hóa độc đáo trong đời sống tâm linh của người Dao Tiền, mang nhiều dấu ấn của đạo giáo. Bên cạnh những giá trị về văn hóa tâm linh và ý nghĩa giáo dục trong một số nghi lễ là những giá trị về nghệ thuật dân gian (âm nhạc và múa), được thể hiện qua những hành động mang tính ước lệ, cách điệu và biểu tượng cao.